Nieodłącznym, choć niechcianym elementem późnej jesieni i zimy w Polsce jest smog. Wielokrotnie badania pokazały, że polskie miasta niestety prowadzą w statystykach dotyczących zanieczyszczenia powietrza na świecie. Na przestrzeni lat wykazano bezpośrednią korelację między wystawieniem organizmu na skażone powietrze a negatywnymi skutkami dla zdrowia. Mimo to, niewystarczająca wiedza na temat problemu często stanowi przeszkodę dla efektywnego rozwiązania problemu smogu.
Powszechnie używany termin „smog” jest kombinacją dwóch angielskich słów: smoke (dym) i fog (mgła). To właśnie w Londynie określenie to pojawiło się po raz pierwszy, kiedy to w 1952 roku miasto doświadczyło katastrofalnych skutków tego zjawiska, które doprowadziło do śmierci tysięcy jego mieszkańców z powodu niewydolności oddechowej i uszkodzenia dróg oddechowych. Smog to zjawisko atmosferyczne, które polega na połączeniu braku wiatru, dużej wilgotności oraz obecności zanieczyszczeń w powietrzu. Jego skład zależy od miejsca występowania i może się różnić pod względem zawartości konkretnych tlenków.
Smog składa się przede wszystkim z zawieszonego pyłu, który zawiera między innymi gazy takie jak tlenki azotu, dwutlenek siarki, ozon i tlenek węgla, a także związki chemiczne, w tym metale ciężkie i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA); substancje te mają silne właściwości rakotwórcze. W Polsce występuje również pył PM10 i PM2,5, który jest uważany za najbardziej szkodliwy dla zdrowia ze wszystkich zanieczyszczeń atmosferycznych. Pył PM10 to cząsteczki o średnicy nie większej niż 10 μm, które zawierają m.in. toksyczne dioksyny i furany, a ich występowanie wiąże się głównie z procesami spalania paliw stałych i ciekłych.
Niestety, Polska jest jednym z krajów europejskich z najwyższym poziomem zanieczyszczenia powietrza. Monitoring powietrza prowadzony przez Polski Alarm Smogowy pokazuje, że w 2021 roku najbardziej skażonymi miejscami były miasta takie jak Nowa Ruda, Sucha Beskidzka, Pszczyna, Wodzisław Śląski, Zgierz i Nowy Targ. Co więcej, Kraków od wielu lat utrzymuje się na czołowych miejscach w globalnym rankingu miast o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. Zasadniczą przyczyną takiego stanu rzeczy są spaliny emitowane przez kotły i piece na paliwa stałe w gospodarstwach domowych, zwane „niską emisją”. Dodatkowo, problem nasila się przez spalanie węgla niskiej jakości w urządzeniach nie spełniających żadnych norm emisji spalin.
Smog, mimo że niewidoczny, może stanowić śmiertelne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Badania nad wpływem smogu na zdrowie publiczne stają się coraz bardziej popularne. Smog negatywnie wpływa na funkcje obronne dróg oddechowych, sprzyja rozwijaniu infekcji i utrudnia wymianę gazową w płucach, co zwiększa obciążenie serca. Kaszel jest naturalną reakcją organizmu na zanieczyszczenie powietrza, jednak jest on skuteczny tylko na początku i prowadzi do eliminacji szkodliwych pyłów z dróg oddechowych. Kaszel wywołany smogiem, początkowo suchy, szybko przechodzi w produktywny.